In 2014 bestond het Haydn Jeugd Strijkorkest 25 jaar! Ter gelegenheid van dit jubileum werd de 13 delige tv-serie ‘Beleef het Haydn Jeugd Strijkorkest’ gemaakt, die werd uitgezonden op brava nl klassiek. Hoe bereiden de jonge musici zich met hun dirigent voor op het jubileumconcert in juni? Hoe werken de twee solisten naar hun optreden toe? Wat gebeurt er achter de schermen? Wat is de rol van de orkestmanager, de inspiciënt, de orkestmoeder? De betrokkenheid van ouders, docenten, de vaste chauffeur, een lokale vioolbouwer? Leef 12 weken lang mee met het orkest en zie waarom spelen in het HJSO zoveel meer is dan een hobby op de zaterdagochtend.
Van een aandoenlijk groepje van 12 is “het Haydn” uitgegroeid tot een gerenommeerd jeugdorkest van ongeveer 30 meiden en jongens van 12 tot 19 jaar. Pubers in de gevoelige jaren, die naast school, sport, uitgaan muziek maken. Daarvoor dagelijks studeren op hun instrument, wekelijks repeteren, feestjes afzeggen, soms vakanties opgeven. Ze zijn allemaal geslaagd voor de auditie, maar dat wil nog niet zeggen dat ze de ambitie hebben later “de muziek in te gaan”. Sommigen zitten in de Jong Talent Klas van het Prins Claus Conservatorium, anderen beperken zich tot een uurtje les per week bij een gewone docent; een enkeling probeert twee studies te combineren. Samen spelen ze volwassen repertoire, doen mee aan concoursen, festivals en masterclasses, winnen prijzen, oogsten bewondering tijdens de buitenlandse tournees. Voor het 9e jaar staat het HJSO onder de bezielende leiding van artistiek leider en dirigent Jan-Ype Nota, die jaarlijks voor de taak staat om met een orkest van nieuwe samenstelling een hoog muzikaal niveau en goed samenspel te bereiken. De HJSO-tijd blijkt consequenties te hebben die de nieuwe leden nog niet kunnen overzien. Het samen iets tot stand brengen, de intensiteit van de muziekbeleving zelf, laten een grote indruk na; wat je later ook gaat doen in je leven. Oud-leden die hun instrument aan de wilgen hebben gehangen, bestempelen hun HJSO-tijd toch als “essentieel”. Niet voor niks vloeien de tranen overvloedig als leden hun laatste concert spelen: ze gaan elkaar missen, het intense samenzijn, de stress, de aandacht, het applaus; maar ook de muziek zelf, de emotionele impact van de stukken die ze spelen, misschien voor het laatst in hun leven. Sommigen willen geen afscheid nemen: ze switchen van studie en kiezen definitief voor de muziek.
De tv-serie Beleef het Haydn Jeugd Strijkorkest was vanaf 3 april twaalf weken lang te zien op donderdagavond rond 19.00 uur op brava nl klassiek. Herhalingen op zondag rond 14.30 uur. Aflevering 13 was een bonusaflevering die bij de herhaling in april 2015 voor het eerst werd vertoond. De serie zal t/m 2017 nog diverse malen worden herhaald op brava nl klassiek. Houd voor berichtgeving over de herhalingen onze facebookpagina in de gaten. (upc: kanaal 612 – ziggo: kanaal 220 – kpn/xs4all/telfort: kanaal 432)
Regie: Alma Popeyus en Hein Schütz www.raaf.eu
De tv-serie wordt mede mogelijk gemaakt door het Prins Bernhard Cultuurfonds en alle donateurs via onze crowdfundingactie. Daarnaast was de totstandkoming natuurlijk in beginsel niet mogelijk zonder onze vaste subsidiënten, sponsoren en donateurs.
Deel 1. Tranen
03 april Nog voor de laatste noten van het seizoen gespeeld zijn, beginnen de tranen bij de musici te vloeien. Voor sommigen is het afscheid zwaar: van het orkest, van hun vrienden, maar ook van de muziek zelf, van stukken die ze misschien nooit meer zullen spelen. “Zelfs al gaan ze naar het conservatorium – ze zullen die muziek nooit meer zo intens beleven als in het HJSO”, zegt dirigent en artistiek leider Jan-Ype Nota. “We werken er een jaar aan, het is repertoire waarvan ze denken: dit kan ik nooit. En dan kunnen ze het toch. Het is een tocht naar de toppen van de Himalaya, een geweldige overwinning op jezelf.” Oud-leden bevestigen dat, vertellen hoe essentieel hun jaren in het HJSO zijn geweest, ook als ze voor een ander beroep hebben gekozen. Tussen hun reacties door zien we cello-aanvoerder Dorine (18) oefenen op Dvořák, aan het begin van haar 5e en laatste HJSO-jaar. Ze wil tandheelkunde gaan studeren, maar heeft voor alle zekerheid toch ook maar even auditie gedaan voor het conservatorium; met succes. “Ja, dat komt allemaal door het HJSO. Ik heb daar zoveel meegemaakt, zoveel geleerd. Dat brengt je toch aan het twijfelen.”
Deel 2. De eerste keer
10 april Alle orkestleden hebben auditie gedaan; maar voor veel nieuwelingen is de entree in het Haydn Jeugd Strijkorkest toch een hele stap. Er wordt langer, intensiever gerepeteerd, het repertoire stelt hogere eisen. De jongeren leren van de ouderen, die zich nog goed herinneren hoe zíj daar ooit zaten. “Ik had keihard geoefend”, vertelt Veerle, concertmeester en met 7 jaar het langstzittende orkestlid. “Maar op de eerste repetitie ging alles meteen al twee keer zo snel. Dan denk je: dat kan ik nooit!” “Ze gaan iets doen wat onmogelijk is”, bevestigt Jan-Ype. “Dat is de kick.” We volgen kersverse altist Victor (16) op weg naar en bij zijn eerste repetities. Een typische jongenscarrière: jong begonnen op de viool, zijn instrument jarenlang aan de wilgen gehangen, gekozen voor gitaar en elektrische gitaar. En dan toch weer die viool oppakken – een maatje groter, altviool. Wat zit daar achter? Wat maakt dat hij er een reistijd van 2 uur voor over heeft, op zijn vroege vrije zaterdag, om op tijd op de repetities te zijn? Ook voor orkestmanager Jacolien is dit de eerste keer. Een jubileumjaar nog wel, met naast de tournee veel extra activiteiten die geregeld moeten worden.
Deel 3. Solo
17 april Twee orkestleden mogen dit seizoen soleren: de 14-jarige Theodoor op cello en concertmeester Veerle (19) op viool. Beide met moderne muziek: een concertino van Lars-Erik Larsson en een fantasie van Peteris Vasks. “Nieuwe muziek spelen ze graag”, vertelt Jan-Ype Nota. “Die past gewoon bij jongeren. Niet dat ze die klankwereld zo goed kennen – van huis uit meestal niet – maar ze staan er heel erg open voor. Daar krijgen wij wel complimenten voor van componisten.” Hoe pak je zo’n uitdaging aan, als solist? Theodoor heeft zijn partij al aardig onder de knie bij het begin van het seizoen; Veerle ziet haar muziek voor het eerst. Haar stuk is nog niet in Nederland uitgevoerd; dat maakt het duurder en dat is een beslissing waar een jeugdorkest wel even tegenaan hikt. Gaat ze het redden in die relatief korte tijd? Is het alleen een kwestie van noten? Hoe werk je aan de interpretatie? Aan je klank? Hoe bereid je je mentaal voor? Geen punt voor Theodoor, hij geeft er zijn taekwondo niet voor op: hij wil de zwarte band halen. Veerle gaat een weekje intensief studeren in Frankrijk. “Maar je moet je ook niet suf werken. Dat heeft geen enkele zin.”
Deel 4. Samen
24 april Tijdens het jaarlijkse studieweekend in oktober, in Bakkeveen, zijn de orkestleden voor het eerst langere tijd samen. Op de zaterdagse repetities is de muzikale basis gelegd; tijd voor verbreding en verdieping. “Tot Bakkeveen mag je foute noten spelen; daarna maken we muziek”, zegt Jan-Ype Nota. Je verdiept je in de stukken. Je leert elkaar beter kennen. Er wordt intensief gerepeteerd, in secties en samen; deels onder leiding van oud-HJSOleden. Hoe kijken die terug op hun “Haydntijd”? De solisten spelen voor het eerst met orkest. Theodoor zijn hele concert, Veerle alleen het begin – een spannend moment. En dan is er ook nog de jaarlijkse fotoshoot, voor promotiedoeleinden – op hoge hakken het weiland in. Ook voor inspiciënt Freek en orkestmoeder Irina is dit een druk weekend. Er moeten boodschappen gedaan, stoelen en lessenaars klaargezet, maaltijden bereid. Freek doet dat voor het zeventiende jaar; daarmee is hij het oudste lid van de “Haydnfamilie”. Is er veel veranderd in die jaren? Irina gaat al negen jaar mee naar concerten en tournees als “orkestmoeder”: voor de pleisters, de bemoediging en de troost. Veel orkestleden, die haar kennen als correpetitor op het conservatorium, leren haar nu kennen als “mama duck”.
Deel 5. Eerste concert
01 mei Na drie maanden repeteren is het zover: het eerste optreden. Theodoors celloconcert staat al meteen op het programma; zijn docente geeft hem nog wat aanwijzingen. Theodoor wil door in de muziek: dit is zijn derde orkestjaar, hij zit in de Jong Talent Klas van het Conservatorium. Maar de helft van de orkestleden wil later iets heel anders gaan doen. Mette (16), tweede jaar tweede violen, overweegt een studie psychologie. Waarom deed zij auditie? “Voor de muziek. Om al die mooie stukken te kunnen spelen. Dat kan niet in je eentje.” Vioolspelen is niet echt cool op de middelbare school; als ze niet was toegelaten was ze er misschien wel mee gestopt; maar onder invloed van het HJSO gaat ze er weer vol voor. “Mijn vriendinnen vinden het wel grappig dat ik zo’n onbekende kant heb.” “Samenspelen is zo belangrijk”, zegt haar viooldocente Rita Rouw, die veel leerlingen auditie laat doen. “Naar elkaar luisteren. Pas in zo’n orkest ervaar je wat muziek doet. En die ervaring blijf je opzoeken. Als ik een nieuw leerlingetje krijg, denk ik soms: jij weet niet wat je allemaal te wachten staat. Hoe belangrijk dit moment is voor de rest van je leven.”
Deel 6. Halverwege
Deel 7. Met Amsterdam Sinfonietta
15 mei Piet Boer, al 15 jaar de vaste chauffeur van het orkest, zet koffie in de bus. De reis, zonder Jan-Ype, gaat naar Amsterdam, het Muziekgebouw aan het IJ, waar het HJSO gaat repeteren met leden van Amsterdam Sinfonietta. Vijf Stukken voor Strijkkwartet van Schulhoff: de lat ligt hoog, de voorbereiding was kort. De stress is dan ook voelbaar, tussen de broodjes door wordt er nog even heel hard geoefend. De repetities, per instrumentgroep, blijken inderdaad behoorlijk pittig. Een enorme ervaring: ook voor eerstejaarslid Camille, met haar 14 jaar een van de jonkies van het orkest, maar al meteen bij de eerste violen ingedeeld. Ze speelt piano, doet aan jazzballet, excelleert op de viool. Ze gaat dan ook auditie doen voor de Jong Talent Klas van het Prins Claus Conservatorium, wil later graag de muziek in. “Eerst wist ze dat nog niet zo zeker hoor, het HJSO heeft die keus mee bepaald”, zegt haar moeder. Na de intensieve ervaring in Amsterdam hebben de orkestleden nog twee weken voor hun optreden in de grote zaal van de Oosterpoort, waar ze verspreid tussen de musici van Amsterdam Sinfonietta op het podium zullen staan. Gaat dat wel lukken?
Deel 8. Première
22 mei Eind maart. Veerle laat haar viool nakijken door de vioolbouwer; er moet het een en ander gebeuren, en Jan-Ype heeft een premièredatum genoemd voor haar solostuk. Vox Amoris, een fantasie voor viool en strijkorkest van de Letse componist Peteris Vasks, uit 2009. Veerle speelt graag moderne muziek, waar je je eigen weg in moet vinden. Pas één dag voor de première speelt ze het stuk voor het eerst met haar rug naar het orkest. “Dat is wel even wennen. Je hebt geen contact meer met ze. Je staat er alleen voor.” Veerle is het langstzittende orkestlid: 7 jaar geleden kwam ze in het Haydn Jeugd Strijkorkest, achteraan bij de tweede violen. “Een idee van mijn toen nieuwe viooljuf. Ik kende het HJSO niet. Ik kon niet vermoeden dat die auditie mijn leven zou veranderen.” Veerle wilde literatuurwetenschap gaan studeren; onder invloed van het HJSO doet ze nu conservatorium. Oud-orkestlid Joanna Westers begrijpt dat gevoel heel goed. Zij miste het HJSO heel erg, toen ze eruit was. Een studentenorkest was heel gezellig, maar had toch niet hetzelfde niveau. Ze ging viool studeren in Utrecht en Londen, zit nu in het Concertgebouworkest. “Daar heb ik diezelfde sfeer eindelijk teruggevonden.”
